نام کالا: کربوکسی متیل سلولز
فرمول شیمیایی: CH2CO2H
کد استفاده شیمیایی: 7-11-9000
کربوکسی متیل سلولز که ابتدا در آلمان کشف و سپس در آمریکا و بعد در سایر کشورهای غربی گسترش یافته ، در دو گرید صنعتی و غذایی به صورت فراگیر مورد استفاده قرار می گیرد. کربوکسی متیل سلولز یا CMC عبارت است از یک گرد سفید رنگ ، بی بو ، بدون رنگ ، قابل تعلیق در آب و تحت شرایط نرمال غیر قابل تخمیر می باشد. از نظر خواص شیمیایی و فیزیکی مورد لزوم در محیط استفاده معمولاً از آن به جای نشاسته و مواد طبیعی محلول در آب که نسبتاً گران قیمت هستند مانند آلژینات سدیم ، حنزه ایرلندی ، صمغ تراگاکانت و ژلاتین استفاده می گردد. در ویژگی های کاربردی این ماده علاوه بر غلظت ، چسبندگی و ایجاد استحکام ، عامل انتشار ، عامل نگهدارنده آب ،حفظ حالت کلوییدی ، تثبیت کننده ، عامل تعلیق‌ساز ، امولسیون ساز و عامل تشکیل لایه است. به دلیل ویژگی های متنوع ، CMC در طیف گسترده ای استفاده می شود. این ماده به سرعت در آب سرد و گرم حل می شود و اساساً در مواردی که کنترل ویسکوزیته هدف باشد از این ماده استفاده می‌گردد زیرا CMC حتی در حضور یون کلسیم نیز ژل تشکیل نمی دهد. این که این ماده عامل کنترل ویسکوزیته است باعث شده تا از آن به عنوان غلظت دهنده ، تثبیت‌کننده ، امولسیون ساز (مانند پروتئین شیر) و عامل تعلیق ساز بهره جست. به دلیل جهات اقتصادی آن در سال های اخیر مورد توجه خاص قرار گرفته است و پیشرفت های عمده ای در تکنولوژی و کیفیت و کاربری این محصول صورت گرفته است. این پیشرفت ها امکاناتی را فراهم آورده است تا بتوان از کربوکسی متیل سلولز در کاربردهای بسیاری نظیر خوراکی ، دارویی ، صنایع شوینده ، رنگ و رزین و رونمای ساختمان ، چسب ها ، نساجی ، چاپ و تکمیل پارچه ، کاشی و سرامیک ، سفال و چینی ، کاغذ ، الکترود جوشکاری ، فرش و موکت ، گل حفاری چاه های نفت ، تخته های چند لایه ، چرم مصنوعی و مواد‌آرایشی ، سموم و آفت کش ها و غیره استفاده کرد.
کاربردهای CMC : صنایع غذایی: ویژگی های کربوکسی متیل سلولز در صنایع غذایی غلظت دهندگی ، امولسیون کننده ، نگهدارنده و جذب کننده آب ، نگهدارنده و تثبیت‌کننده ، عامل حفظ شکل و ظاهر (رئولوژی) می‌باشد ، که با داشتن این ویژگی ها می‌تواند به جای ژلاتین و مواد دیگر استفاده شود که نه تنها از لحاظ اقتصادی به صرفه است بلکه باعث حفظ طعم واقعی و تازگی غذا است و مدت زمان قابل مصرف بودن ماده غذایی را بالا می برد و یکی از ضروری ترین افزودنی های خوراکی محسوب می شود که هم اکنون به طور گسترده ای در بستنی با کیفیت بالا جهت مقاومت در برابر ذوب شدن ، در تولید انواع شیرینی ، بیسکویت و کیک ، کلوچه ، آب نبات ، انواع آب میوه و نوشیدنی های مایع ، محصولات لبنی و گوشتی ، غذاهای منجمد ، ماکارونی فوری ، کنسروها و کمپوتهای میوه استفاده می گردد و همچنین CMC می تواند برای پایدار کردن و محافظت از پروتئین ها به ویژه پروتئین سبوس مصرف شود. آرایشی و شیمیایی: تعلیق‌ساز ذرات ، ابقاء رنگ ، محافظ پوست ، پراکندگی یکدست ، زداینده چرک و لکه ، غلظت بخش و تثبیت کننده ، روان‌ساز ، یکدست‌کننده ، این مواد هم چنین در تولید خمیردندان به دلیل مزه و طعم و جلا دهنده بودن آن ، کرم های دست ، شامپوها ، خمیر ریش تراش مایع ، و به دلیل آب دوستی و عمل متورم کردن کاربرد وسیعی در قرص های دارویی دارد. صنعت نساجی: هماهنگ کننده تار و پود ، نگهدارنده و جذب کننده آب ، غلظت دهنده در خمیرهای چاپ و ماده اولیه در فرایندهای مختلف تکمیل ، چسب مناسب برای الیاف و تشکیل دهنده لایه ، عامل استحکام و هماهنگی به جای گرین (دانه) هماهنگ کننده تار و پود و مقاوم کننده در برابر فرسودگی بوده و پارچه هایی که با الیاف نخی و کتان هستند را از لحاظ وزنی سبک می کند و مانع از بین رفتن و فساد آن ها می شود. این ماده به عنوان ماده اولیه در خلال فرایند چاپ ، مخصوصاً به روی پارچه های ابریشمی به کار می‌رود. نیز در آهار زنی نخ‌های مصنوعی کاربرد دارد. رنگ و رزین: این ماده به عنوان عامل کنترل ویسکوزیته در رنگ های امولسیون قابل استفاده است و نیز در حرکت قلم مو اثر مطلوبی دارد. در رنگ های محلول به عنوان ماده ای برای پر کردن منافذ در سطوح منفذ دار سطح دیوار گچی و غیره قبل از استعمال رنگ و روغن به کار می رود. این ماده عامل حجم دهنده خوبی برای مواد پرکننده می باشد. نگهدارنده و جذب کننده آب ، تشکیل دهنده لایه ، تعلیق ساز ذرات ، نگهدارنده رنگ ، غلظت دهنده ، تثبیت کننده و یک دست‌کننده می‌باشد.
شوینده ها و صابون ها: از ویژگی های منحصر به فرد CMC این است که افزایش مقدار کمی از آن به شوینده ها موجب معلق ماندن چرک جدا شده می گردد و دارای حداکثر قدرت حل کردن چرک و چربی می باشد. CMC حدفاصل تار و پود پارچه را پر می کند و اجازه نمی دهد چرک در لابه لای آن جا گیرد و به اصطلاح از چرک مردگی جلوگیری می کند و از همه مهم تر این که می تواند امولسیون صابون و یا محلول را غلظت داده و ساختار آن را تثبیت بخشد و نیز تعلیق ساز ذرات و خاک بوده و به پوست آسیبی نمی رساند. کاغذ سازی و مقوا: این ماده در پروسه کاغذسازی ، مقاومت در برابر ساییدگی و یکنواختی سطح و ویژگی ضد شکنندگی ، قدرت کشش و سختی کاغذ را بالا می برد. تشکیل دهنده لایه چسبنده ، غلظت بخش ، باعث افزایش استحکام ، عامل بهبودی سطح و جلای آن بوده و نیز انعطاف سطح در برابر تاشدگی را بهبود می بخشد. در ساخت مقوای چین دار به عنوان عامل کنترل کننده ویسکوزیته ، و تثبیت کننده برای خمیرهای نشاسته ای و چسب آن قابل استفاده می‌باشد.
کاشی و سرامیک: این ماده در صنایع کاشی سازی و سرامیک نوعی تثبیت کننده ، نگهدارنده و جذب کننده آب ، تشکیل دهنده لایه ، غلظت دهنده و تثبیت کننده و برای جلاها جهت بهسازی استحکام قطعه قالب شده می باشد و می تواند به عنوان غلظت دهنده در قالب های کوزه گری استفاده و محصولات را زیبا و بدون هیچ گونه ترک و حباب و عیب می گرداند و قدرت چسبندگی را افزایش دهد و باعث شکل پذیری آسان و افزایش استحکام آن تا ۲ یا ۳ برابر می شود. افزودن این ماده قدرت پخش شوندگی لعاب را بهبود می بخشد و نیز باعث استحکام چسبندگی بین لعاب و سرامیک می گردد. حفاری چاه های نفت: این ماده به عنوان عامل مهمی در بهبود کیفیت گل حفاری عمل می کند. نوع با ویسکوزیته بالای آن برای ایجاد غلظت و نوع با ویسکوزیته پایین به عنوان عاملی در کاهش ضایعات فیلتراسیون محلول حاصل حفاری نفت است. کنترل کننده اتلاف مایع ، جاذب و نگهدارنده آب ، عامل درزگیری دیواره چاه ، تعلیق ساز خاک و نیز غلظت دهنده روانی می باشد. تخته های چند لایه: این ماده تعلیق ساز ذرات ، باعث افزایش استحکام ، غلظت دهنده ، تثبیت کننده ، مقاوم در برابر گرما ، روان ساز و یک دست کننده می باشد. الکترودهای جوشکاری: این ماده تشکیل دهنده لایه ، استحکام بخش ، غلظت دهنده ، روان ساز و یک دست کننده می باشند. چرم: این مواد پرپشت کننده ، بهبود دهنده سطح و جلا ، محافظبافت چرم های مصنوعی می باشد. فرش و موکت: این مواد هم چنین جهت آهارزنی در صنعت فرش و موکت به کار می رود. چسب: این ماده به علت خاصیت تشکیل فیلم و کشش سطحی خوب ، به عنوان یک چسب در چسب کاغذ دیواری ، چسب خمیر کاغذ ، چسب کاغذ سنباده ، چسب چرم و غیره به کار می رود. سموم و آفت کش ها: این ماده در سموم و آفت کش ها به عنوان عامل تعلیق ساز استفاده می شود.